चिंचणी हे महाराष्ट्रातील अत्यंत पर्यावरणपूरक, स्वच्छ आणि शाश्वत विकासावर आधारित गाव म्हणून ओळखले जाते. विस्थापनानंतरच्या कठीण सुरुवातीमध्येही ग्रामस्थांनी एकत्र येऊन जंगलसृष्टी उभी केली, पाणी वाचवले आणि निसर्ग संवर्धनाला प्राधान्य दिले.
आज चिंचणी हे हरितग्राम आणि जलसंपन्न गावाचे उत्कृष्ट मॉडेल म्हणून आदर्श निर्माण करत आहे.
वृक्षारोपण आणि हरितग्राम अभियान
चिंचणीची सर्वात मोठी ताकद 12,000+ झाडांचे हरित आवरण
गेल्या वीस वर्षांत 10,000–12,000 पेक्षा जास्त झाडे लावली व जिवंत ठेवली.
देशी जातींची फळझाडे, फुलझाडे आणि सावलीची झाडे यावर विशेष भर.
झाडांमुळे गावात पक्ष्यांचे मोठ्या प्रमाणात वास्तव्य — जैवविविधता वाढली.
प्रत्येक घराजवळ स्वतःची छोटी परसबाग / झाडांची जागा.
वृक्षसंवर्धनासाठी स्वतंत्र ग्रामस्तरीय समिती.
जलव्यवस्थापन – पाणी वाचवा, भवितव्य वाचवा
चिंचणीने प्रभावी जलसंधारणाची अनेक मॉडेल्स यशस्वी केली आहेत:
ठिबक सिंचन (Drip Irrigation)
- बहुतांश शेतकरी ठिबक प्रणालीवर.
- पाण्याचा अपव्यय पूर्णपणे बंद.
- शेती उत्पादनात १५–२०% वाढ.
मॅजिक पिट – घरातील पाणी जमिनीत
- प्रत्येक घराजवळ स्वतंत्र मॅजिक पिट.
- सांडपाणी व पावसाचे पाणी जमिनीत मुरून भूजल वाढते.
रेन वॉटर हार्वेस्टिंग – सर्व इमारतींमध्ये
सार्वजनिक इमारती, ग्रामपंचायत, शाळा, तसेच बहुतांश घरे यामध्ये छतावरील पावसाचे पाणी जमिनीत सोडणारी यंत्रणा.
समतल चर (Contour Trenches)
पाणीपुरवठा विहिरीच्या आसपास समतल चर खोदून भूजल पुनर्भरण वेगात वाढ.
सौरऊर्जा आणि पाणीपुरवठा योजना
ऊर्जा बचत + पाणी व्यवस्थापन = चिंचणीची अनोखी जोड
संपूर्ण पाणीपुरवठा योजना १७ HP सौर पंपावर चालते.
विद्युत खर्च शून्य; वर्षभर विश्वासार्ह पाणीपुरवठा.
गावभर ३०+ सौर पथदिवे.
आगामी लक्ष्य – “संपूर्ण सौरग्राम चिंचणी”.
कचरा व्यवस्थापन व कंपोस्ट खत
प्लास्टिक वापरावर पूर्ण बंदी.
झाडांचा पाला-पाचोळा गोळा करून कंपोस्ट खत तयार.
शेतीत नैसर्गिक खतांचा वापर जास्त.
स्वच्छतेसाठी दर रविवारी सामूहिक मोहीम.
पक्षी संवर्धन व शांत पर्यावरण
८ वर्षांपासून फटाकोबंदी — पक्षांचे संरक्षण.
रात्री हायमास्ट लाइट बंद — नैसर्गिक वातावरणाचे रक्षण.
झाडांमुळे भरपूर पक्षी, जैवविविधतेचा विकास.
राज्यस्तरीय मान्यता आणि पुरस्कार
चिंचणीच्या पर्यावरण कार्याची अधिकृत दखल
२०१८ – छत्रपती शिवाजी महाराज वनश्री पुरस्कार
केंद्रीय मंत्रालयाकडून Twitter वर कौतुक
जिल्हा व विभागीय पुरस्कार अनेक
